Türk yazarlar, öteden beri bir örgüt çatısı altında bir araya gelme gereksinimi duymuşlardı. Bu gereksinimi karşılamak üzere 1960’lı yıllarda kurulan Türk Edebiyatçılar Birliği bekleneni vermemiş, kendiliğinden dağılmıştı.
Bir yazar örgütü kurulması konusu 1973 yılında yeniden gündeme geldi. Yazarların kendi aralarında düzenledikleri birtakım toplantılardan sonra, yazarların ekonomik hakları ve sosyal güvenlikleriyle ilgili girişimlerde bulunmak, görüşlerini örgütsel düzeyde yansıtmak amacıyla bir sendika kurulması kararı alındı. Toplantıya katılanlar arasından seçilen on bir kişilik kurucular topluluğu, sendikanın resmen kurulması için gereken işlemleri yapacaklar ve ilk genel kurula kadar geçici yönetim kurulu olarak görev yapacaklardı.
Bu kurul şu yazarlardan oluştu:
Yaşar Kemal,
Aziz Nesin,
Bekir Yıldız,
Adnan Özyalçıner,
Leyla Erbil,
Tomris Uyar,
Turgut Uyar,
Orhon Murat Arıburnu,
Adalet Ağaoğlu,
Nihat Behramoğlu ve
Ali H. Özgentürk.
4 Şubat 1974’te İstanbul Vilayeti’ne kuruluş bildirimini veren kurucuların oluşturduğu geçici yönetim kurulu, kendi arasında görev bölümü yaparak; Genel Başkanlığa Yaşar Kemal’i, İkinci Başkanlığa Bekir Yıldız’ı, Genel Sekreterliğe Adnan Özyalçıner’i getirdi. TYS resmen kurulmuş ve çalışmaya başlamıştı...
BİRİNCİ VE İKİNCİ GENEL KURULLAR
Türkiye Yazarlar Sendikası’nın ilk genel kurulu 21 Ekim 1974’te toplandı.
Yönetim kurulunun kimi üyeleri değişmiş olmakla birlikte başkan, ikinci başkan ve genel sekreter aynı görevde kaldılar.
Bu dönemde TYS’nin gerçekleştirdiği en önemli etkinlik, 20 Mayıs 1975’te İstanbul’da düzenlenen “Yazar Hakları ve Telif Haklarının Geliştirilmesi” konulu tartışmalı toplantı idi. Genel Başkan Yaşar Kemal’in toplantıyı açış konuşmasından sonra Prof. Dr. Nuşin Ayiter, Doç. Dr. Mete Tunçay, Orhan Apaydın, Cevat Akgönül, Mehmet Ali Yalçın ve Bekir Yıldız, konuya ilişkin bildiriler okudular.
Öte yandan, vergi yasasında yazarların vergi bağışıklığının 10 bin lira olarak saptanmış olmasını bir haksızlık olarak niteleyen TYS, o dönemin hükümet başkanına başvurarak yeni bir ayarlama gerektiğini, 10 bin liranın yaşam ve ücret koşulları altında çok düşük kaldığını bildirerek, Maliye Bakanlığı’nın gereken düzenlemeyi yapmasını istedi.
İkinci genel kurul 25 Aralık 1975’te toplandı. Genel Başkan Yaşar Kemal’in yeni dönemde görev almayacağını kesin olarak açıklamasından sonra yapılan seçimlerde yönetim kuruluna şu yazarlar seçildi: Aziz Nesin, Bekir Yıldız, Adnan Özyalçıner, Orhan Apaydın, Kemal Sülker, Ataol Behramoğlu, Haşmet Zeybek. Görev bölümünde Genel Başkanlığa Aziz Nesin, İkinci Başkanlığa Bekir Yıldız, Genel Sekreterliğe Adnan Özyalçıner getirildiler.
Göreve başlayan yeni yönetim kurulu, bir yandan çalışma programını hazırlarken, bir yandan da çalışmaların şu noktalarda yoğunlaştırılmasını kararlaştırdı:
“Yazarlara bir asgari ücret saptanması ve yazarların yasalarda yer alan haklarının ve yazarlar yararına konulmuş hükümlerin neler olduğunun araştırılması, gerekirse, varolan yasaların yazarlar çıkarına değiştirilmesi için girişimlerde bulunması. Ayrıca, yazarların yayıncılara karşı haklarının korunması amacıyla bir yayın kooperatifi kurulması çalışmalarının yapılması. Bu arada, güncel bir konu olan TRT sorunu üzerinde durularak yazar-TRT ilişkilerinde yazarın ekonomik çıkarını ve yazarlık haklarını koruyacak çalışmalarda bulunulması.”
Bu dönemde Yayın, Dış İlişkiler ve Gelirler kurulları oluşturuldu. Öte yandan, Halikarnas Balıkçısı’nın Bodrum’daki evinin müzeye dönüştürülmesi ve Orhan Kemal’in adının İstanbul’da bir sokağa verilmesi girişimlerinin yanı sıra, Sabahattin Ali ve Nazım Hikmet’i anma günleriyle 7 Mayıs 1976’da Spor ve Sergi Sarayı’nda “TYS’nin Üçüncü Yılını Kutlama Şenliği” düzenlendi. Akşehir Nasreddin Hoca ve Turizm Derneği’nin isteği üzerine her yıl Akşehir’de düzenlenmekte olan Nasreddin Hoca Gülmece Öyküsü Yarışması’nın seçiciler kuruluna TYS temsilcisi olarak Bekir Yıldız’ın katılmasına karar verildi. Ayrıca, Milli Eğitim Bakanlığı’nın okul ve sınıf kitaplıklarından bazı kitapların ilişkin genelgesinin iptali için Danıştay’a başvurularak, genelgenin “Anayasal ilkeler ve yazarlık hakları açısından iptalinin” istenmesi kararı alındı. Yazarların ekonomik sorunlarıyla ilgili başlıca çalışmanın artırılması için Meclis ve Senato başkanlıklarına, bazı partilerin Meclis grup başkanvekilliklerine, gazeteci milletvekillerine mektuplarla başvurulmasıydı. Küçük esnaf ve küçük üreticilerin vergi bağışıklığının 10 bin liradan 100 bin liraya çıkarılması üzerine bu yola başvurulmuştu.
ÜÇÜNCÜ GENEL KURUL SONRASI
TYS’nin üçüncü olağan genel kurulu 26 Mart 1977 günü toplandı. Bu sırada, sendikanın üye sayısı 150 dolayındaydı. Genel Başkan Aziz Nesin, genel kurulu açış konuşmasında, çalışmalar üzerine bilgi verirken, sendikanın iki yönlü bir çalışma içinde olduğunu bildiriyordu. Doğrudan doğruya üyelerin haklarını korumaya yönelik çalışmalar ve yine bu amaca yönelik, TYS’nin bir yazar örgütü olmasından kaynaklanan Türkiye’nin sorunları karşısında görüş bildirmek şeklindeki çalışmalar.
Genel kurulda, sendika tüzüğünde birtakım değişiklikler yapılması kabul edildi. Bu değişikliklere göre, yönetim kurulu 7 üye yerine 11 üyeden oluşacaktı. Ayrıca, ölmüş ya da yaşayan yazarların her türlü haklarını koruma yetkisini ve yönetim kurulu kararıyla oluşturulacak kurulların konumunu belirleyen değişiklikler de oybirliği ile kabul edildi.
Yönetim kurulu üyeliklerine Aziz Nesin, Şükran Kurdakul, Atilla Özkırımlı, Alpay Kabacalı, Can Yücel, Kemal Sülker, Demirtaş Ceyhun, Adnan Özyalçıner, Bekir Yıldız, Osman S. Arolat ve Ataol Behramoğlu seçildiler. 30 Mart günü kendi arasında görev bölümü yapan yönetim kurulu, Genel Başkanlığa Aziz Nesin’i, İkinci Başkanlığa Şükran Kurdakul’u getirdi (Daha sonra Ceyhun’un Genel Sekreterlikten çekilmesi üzerine bu göreve Adnan Özyalçıner getirilecektir).
Yeni yönetim kurulunun hazırladığı çalışma programında şu başlıklar yer almaktaydı:
- Genel Sorunlar: Kültür ve Sanatlardaki Dışa Bağımlılık, Eğitim, Ülkemizdeki Yayın Politikası;
- Özel Sorunlar: Yazarın Ekonomik Sorunları, Sosyal Sorunlar, TYS ve Diğer Örgütler, Örgütlenme ve Üyelerle ilişkiler, Tanıtma Çalışmaları, Yayın Çalışmalar, Ödüllerle ilişkiler.
- Oluşturulan kurullar ise şunlardı: Başkanlık, Üye Hakları, Yayın, Kültür-Eğitim, Oyun Yazarları, Anma-Tanıtma, Örgütlenme, Dış İlişkiler ve Çeviri. Bilim Yazarları kurulları.
Bu dönemde yazarların vergi bağışıklığının 10 bin liranın üzerine çıkarılması, telif hakları, yazarların güvencesi ve kâğıt sorunu üzerinde yoğun çalışmalar yapıldığı görülmektedir.
Yine aynı dönemde TYS pek çok toplantı düzenlemiş ya da düzenlenen kimi toplantılara katılmıştır.
Sempozyumlar:
- Bunların ilki 6-7 Şubat 1978’de düzenlenen “Yazar Hak ve Sorunları Sempozyumu”dur. Prof. Dr. Ali Sait Yüksel, Prof. Dr. Salih Şanver, Prof. Dr. Ünal Tekinalp, İcen Börtücene, Oğuz Akkan, Mehmet Ali Yalçın, Kemal Sülker, Tevfik Çavdar, Necati Cumali, Oktay Arayıcı, Ramazan Arkın, Oğuz Makal ve S. Günay Akarsu’nun bu sempozyumda verdikleri bildiriler, daha sonra bir kitapta toplandı.
- İkincisi, 20 Haziran 1978’de düzenlenen, çeviri sorunlarının tartışıldığı “Çeviri Sempozyumu”,
- üçüncüsü 6 Ekim 1978’de gerçekleştirilen “Çocuk Yılını Karşılarken Çocuk Yazınının Durumu” konulu toplantı,
- dördüncüsü ise, 24-25 Mart 1979’da TYS ile TRT Televizyonu Daire Başkanlığı’nın ortaklaşa düzenledikleri “TV-Yazar İlişkileri Sempozyumu”dur.
- Anma toplantıları: Sabahattin Ali, Nurullah Ataç, Kemal Tahir, Orhan Kemal, Nazım Hikmet ve Sait Faik’in ölüm yıldönümlerinde anma toplantıları düzenlendi.
- Ayrıca, İzmir’in kurtuluşunun 55. yıldönümü dolayısıyla 9 Eylül 1977’de Fatih Şehir Tiyatrosu’nda “Edebiyatımız ve Emperyalizmle Savaşım” konulu bir toplantı yapıldı.
Dönemin dikkati çeken bir başka etkinliği, kitap sergi ve fuarlarıyla imza günleridir.
- 1977’de İzmir Fuarı’ndaki TYS sergisine 25 yayınevi ve 44 imzacı yazar katılmış, 483 bin liralık satış yapılmıştır.
- 1978’de ise 29 yayınevi ve 89 imzacı yazarın katılması sonucu 691 bin liralık satış olmuştur.
- Ankara’da Sanatsevenler Derneği’nde de iki kitap fuarı düzenlenmiştir.
- Öte yandan, 10 Haziran 1978’de İstanbul’da, Taksim Sanat Galerisi’nde TYS’nin 5. yılı nedeniyle açılan ve 15 gün süren kitap sergisine, 103 yazarın yanı sıra, sinema, tiyatro ve ses sanatçılar da katıldılar.
- Yarımca Festivali,
- İstanbul Sanat Bayramı,
- Kırkpınar Şenliği,
- Antalya Şenliği,
- Hacıbektaş Şenliği gibi şenliklere de çağrılan ve temsilci gönderen TYS,
Kültür Bakanlığı’nca kurulan Atatürk’ün 100. Doğum Yılını Kutlama Komitesi’ne de temsilci üye gönderdi.
Sözü geçen dönemde TYS, Sovyet Yazarlar Birliği, Bulgaristan Yazarlar Birliği ve Romanya Yazarlar Birliği ile karşılıklı kültür anlaşmaları imzaladı. Bu anlaşmaların “iki ülke halklar arasında edebiyat yoluyla dostluk ve kardeşlik ilişkilerinin güçlendirilmesini ve iki komşu ülke halklarının birbirlerini daha yakından tanımalarını” amaçladığı ifade edilmiştir. Romanya Yazarlar Birliği ile yapılan ikili anlaşma sonucu, Romanya’da bir Türk Şiiri Antolojisi yayımlandı.
DÖRDÜNCÜ GENEL KURUL VE SONRASI
Dördüncü genel kurul toplantısına doğru TYS’nin üye sayısı 370’e çıkmış bulunuyordu. Genel Kurul, 31 Mart - 1 Nisan 1979 günlerinde toplandı. Toplantıda, sendikanın artık kuruluş aşamasını geride bırakarak gelişme aşamasına geldiğini ifade eden kimi üyeler, tüzükte değişiklik yapılarak sendikanın “Merkez Yürütme” ve “Genel Yönetim” adlarını taşıyan iki ayrı kurulca yönetilmesini önerdilerse de, tüzük deşikliği önerisi kabul edilmedi. Üç ayrı listenin katıldığı seçimler sonucunda, yönetim kuruluna Aziz Nesin, Adnan Özyalçıner, Şükran Kurdakul, Alpay Kabacalı, Demirtaş Ceyhun, Ataol Behramoğlu, Vedat Türkali, Aziz Çalışlar, Asım Bezirci getirildiler. Eşit oy alan Emil Galip Sandalcı, Tekin Sönmez ve Bekir Yıldız arasında sonucunda kura çekildi. Kura Sandalcı ve Sönmez’in yönetim kurulu üyelikleri kesinleşti, Bekir Yıldız ise yedek üye oldu.
Genel Kurul toplantısının hemen ardından, 22-24 Mayıs 1979 günlerinde, İstanbul’da Balkan Ülkeleri Yazar Örgütleri Toplantısı düzenlendi. Dönemin kültür bakanının da katıldığı ve bir konuşma yaptığı bu toplantıda Türkiye, Bulgaristan, Romanya, Yugoslavya ve Yunanistan yazar örgütleri temsil edildi. Toplantı sonunda yayınlanan ortak bildiride, “Balkan ülkeleri arasındaki geleneksel kültür bağlarının, barış, dostluk ve kardeşlik ilişkileri içinde daha da güçlendirilmesi” dileğine yer verildi.
TYS, bu dönemde de çeşitli şenliklere ve imza günlerine katıldı. Bunların başlıcalar, İstanbul’da düzenlen Lale Festivali, Uluslararası Çocuk Kitapları Fuarı, Yakacık, Gebze, Kartal, Troya ve Hacıbektaş şenlikleriydi. 1979 ve 1980 yıllarında da İzmir Fuarı’nda kitap sergisi açıldı, imza günleri düzenlendi. Anma toplantılarında ise Sait Faik, Nazım Hikmet, Orhan Kemal, Hasan Ali Ediz ve Hüseyin Rahmi Gürpınar anıldı.
TYS yöneticileri bir yandan kâğıt, telif haklar, vergi bağışıklığı, TYS üyelerine basın kartı verilmesinin sağlanması, bir yayın kooperatifi kurulması, uluslararası bir şiir sempozyumunun düzenlenmesi gibi konular üzerinde çalışırken, bir yandan da Anma ve Tanıtma, Dış İlişkiler, Yayın kurulları etkinliklerini sürdürdüler.
12 Eylül Harekâtı’ndan sonra sendikaların çalışmaları durdurulunca, TYS de yönetim kurulu toplantısı yapmadı. Sendikalara genel kurul toplantısı yapma izni verilmediğinden, 1981 Nisanında toplanması gereken TYS beşinci olağan genel kurulu da toplanmadı.
Milliyet Sanat Dergisi - Yeni Dizi: 62 - 15 Aralık 1982
